Sonderaktion Krakau – niemiecka akcja pacyfikacyjna skierowana przeciwko środowisku polskich uczonych, przeprowadzona 6 listopada 1939 r. w Krakowie.

W ramach akcji uwięziono 183 osoby, w tym 144 pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego, 21 Akademii Górniczej i 3 wykładowców Akademii Handlowej, przybyłych na uniwersytet na „wykład” niemieckiego oficera Obersturmbannführera SS Brunona Müllera. Zgromadzeni w sali 56 Collegium Novum profesorzy usłyszeli, że w związku z ich wrogim nastawieniem do nauki niemieckiej i rozpoczęciem roku akademickiego bez pozwolenia, zostali aresztowani. Zatrzymano wszystkich obecnych profesorów UJ, znajdujące się tam przypadkowo osoby, w tym trzech wykładowców Akademii Handlowej, a także zebranych w innej sali profesorów Akademii Górniczej. Osadzono ich najpierw w więzieniu na Montelupich, a potem, 27 listopada 1939, przewieziono do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen.

Niemieccy okupanci nie oszczędzali często wiekowych i schorowanych naukowców. Pierwszy z nich, profesor Akademii Górniczej, Antoni Meyer zmarł 24 grudnia 1939. Cztery dni później zmarł były rektor UJ Stanisław Estreicher. W następnych tygodniach zmarli m.in. zoolog Michał Siedlecki, anatom Kazimierz Kostanecki, historyk literatury Ignacy Chrzanowski.

Po międzynarodowych protestach (w tym przede wszystkim osobistej interwencji Benito Mussoliniego wobec Hitlera ) 101 uwięzionych w wieku ponad 40 lat zostało 8 lutego 1940 r. zwolnionych. Wielu z nich wycieńczonych warunkami obozowymi wkrótce zmarło.

Ofiary Sonderaktion Krakau

• Józef Archutowski
• Henryk Batowski
• Andrzej Bolewski
• Arnold Bolland
• Antoni Bystrzonowski
• Ignacy Chrzanowski
• Jan Konstanty Dąbrowski
• Tadeusz Dobrowolski
• Karol Dziewoński
• Stanisław Estreicher
• Stanisław Gąsiorowski
• Tadeusz Glemma
• Franciszek Górski
• Jan Gwiazdomorski
• Adam Zdzisław Heydel
• Antoni Maria Emilian Hoborski
• Zdzisław Jachimecki
• Stanisław Klimecki
• Władysław Konopczyński
• Kazimierz Kostanecki
• Tadeusz Jan Kowalski
• Stanisław Kutrzeba
• Kazimierz Lepszy
• Joachim Metallmann
• Tadeusz Lehr-Spławiński
• Michał Marian Siedlecki
• Jerzy Smoleński
• Leon Sternbach
• Stanisław Urbańczyk
• Józef Wolski

Zweite Sonderaktion Krakau - kolejna po Sonderaktion Krakau akcja pacyfikacyjna elity intelektualnej Krakowa przeprowadzona 9 listopada 1939 przez niemieckich nazistów. Uwięziono wtedy 32 profesorów czterech krakowskich liceów, następnie prawników, posłów, urzędników, przedstawicieli mieszczaństwa i duchowieństwa. Łącznie aresztowano około 120 osób, których część trafiła do więzienia w Nowym Wiśniczu oraz do Auschwitz.

Serwis tematyczny "Polska a II wojna". Sonderaktion Krakau.