Wersja multimedialna wystawy krakowskiego Oddziału IPN pt. Powstańczy zryw w Czortkowie.
Powstanie czortkowskie - lokalny zryw wyzwoleńczy, do którego doszło w nocy 21/22 stycznia 1940 w okupowanym Czortkowie.
Okoliczna ludność, represjonowana od chwili wkroczenia wojsk sowieckich, już w październiku 1939 roku zawiązała konspiracyjną organizację Stronnictwo Narodowe, której celem miała być walka z wrogiem i sabotaż. Założycielami jej byli; Tadeusz Bańkowski, Henryk Kamiński i Heweliusz Malawski. Do organizatorów konspiracji należał nauczyciel gimnazjalny i harcmistrz Józef Opacki. Na rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego zaplanowano akcję zbrojną - atak na sowiecki garnizon w Czortkowie, osłabiony wyjazdem dużej części żołnierzy na front fiński. W niedzielę z 21/22 stycznia późnym wieczorem ok. 200 powstańców podzieliło się na cztery grupy, które miały oddzielne zadania: pierwsza - opanować koszary główne, druga - koszary dolne i więzienie, trzecia - miasto, a czwarta stację kolejową.
Celem ataku miało być odbicie więźniów, opanowanie dworca kolejowego i przedostanie się zdobytym pociągiem przez Zaleszczyki do Rumunii.
Sygnałem do rozpoczęcia powstania było wg jednych źródeł hasło "Z krzyżem", wg innych melodia "Warszawianki" odegrana na trąbce.
Słabo uzbrojona grupa powstańców, wśród której znajdowała się młodzież licealna (w większości harcerze) została szybko rozbita. W powstaniu wzięło udział około 200 osób, spośród których około 130 zostało aresztowanych, a wobec co najmniej 26 radzieckie sądy orzekły kary śmierci, które zostały wykonane. Wśród aresztowanych byli min. prawie wszyscy chłopcy - licealiści narodowości polskiej 55 osób skazano na długoletni pobyt w łagrach, ale na mocy układu Sikorski-Majski odzyskały one wolność w sierpniu i wrześniu 1941.