Pogromy lwowskie, 1941 to dwa pogromy ludności żydowskiej Lwowa, jakie miały miejsce latem 1941 (30 czerwca - 2 lipca 1941 i 25 - 27 lipca 1941), po ataku Niemiec na ZSRR i rozpoczęciu okupacji miasta przez III Rzeszę.

Pierwsze zajścia antyżydowskie 1941 - tzw. akcja więzienna, zaczęły się we Lwowie wraz z ucieczką władz sowieckich. 27 czerwca 1941 nacjonaliści ukraińscy z OUN bezskutecznie próbowali opanować miasto, spacyfikowane następnie przez nagły powrót wojsk sowieckich. NKWD wymordowało wówczas w dniach 28-29 czerwca ponad 7 000 więźniów (głównie Polaków i Ukraińców) w więzieniu Brygidki, więzieniu przy ulicy Łąckiego i więzieniu śledczym NKWD na Zamarstynowie.

Pogrom rozpoczął się 30 czerwca, po wkroczeniu do Lwowa Wehrmachtu. Żydzi obwiniani za kolaborację z okupantem sowieckim i zbrodnie NKWD stali się celem zemsty części ukraińskiej ludności miasta Lwowa, podburzanej przez Niemców.

Już w pierwszych godzinach rozlepili Niemcy po mieście afisze podjudzające przeciwko Żydom. W tych afiszach i w ulotkach, rozdawanych na ulicach, przedstawiano Żydów, jako winowajców pożogi wojennej (...)Do niemieckich żołnierzy dołączyły się męty społeczne, szczególnie spośród nacjonalistów ukraińskich, oraz zorganizowana przez Niemców naprędce tzw. ukraińska milicja (policja pomocnicza)

We Lwowie rozjuszony tłum zagnał do więzienia ok. tysiąca Żydów, znęcając się i dokonując samosądów. Żydów zmuszano do przeprowadzania ekshumacji, obmywania rozkładających się w upale ciał zmarłych, a potem umywania się w wykorzystanej wodzie

Pojmanych mężczyzn zmuszano do wynoszenia zwłok ofiar zamordowanych w więzieniach i pochówku zamordowanych, wielu bito na śmierć lub zastrzelono. Specjalna ekipa filmowa Wehrmachtu filmowała pogrom, filmy były pokazywane później w oficjalnej kronice filmowej Ministerstwa Propagandy Rzeszy: Die Deutsche Wochenschau. 1 lipca, kiedy pogrom osiągnął apogeum, pojedynczy żołnierze niemieccy dołączali na ulicach do mordujących. 2 lipca na rozkaz komendanta Lwowa, płk. Wintergasta przywrócono w mieście porządek.

Bezdyskusyjna pozostaje kwestia udziału w tzw. pogromie więziennym, żołnierzy batalionu "Nachtigall", zwolnionych na przepustki.

7 lipca 1941 batalion opuścił Lwów wraz z 1 Dywizją Strzelców Górskich Wehrmachtu udając się na front wojny niemiecko-sowieckiej. Batalion rozwiązano w sierpniu 1941.

W mieście działała Einsatzgruppe SS-Brigadeführera Otto Rascha i grupa Schöngartha, które zamordowały do 16 lipca ok. 7 000 Żydów (na ok. 120.000 żydowskich mieszkańców Lwowa).

Drugi pogrom we Lwowie 25-27 lipca 1941 był zaplanowaną akcją niemieckich władz okupacyjnych. Dużą rolę odegrała propaganda OUN-B, która podsycała antysemickie nastroje. Zwana kolokwialnie przez ludność Lwowa dniami Petlury (od Petlury) była zorganizowaną akcją niemieckich władz okupacyjnych z ich przyzwoleniem na bicie, grabież i mordowanie Żydów przez przygotowane w tym celu grupy Ukraińców. Część Żydów, przedstawicieli inteligencji, została zamordowana na podstawie przygotowanych list proskrypcyjnych przez Ukraińców. Zamordowano od 1500 do 2000 ludzi. W aresztowaniach Żydów dokonywanych w mieszkaniach uczestniczyła milicja ukraińska i bojówkarze ukraińscy złożeni z chłopów z okolicznych wsi, których Niemcy karmili i poili wódką, a następnie o godzinie 5.00 rano dali sygnał do rozpoczęcia pogromu - bicia i grabieży ludności żydowskiej w mieszkaniach, jej wypędzania na ulicę i zapędzania do więzienia przy ul. Łąckiego.

Zachowała się część fotografii i kronik filmowych wykonanych przez Niemców w czasie pogromów 1941.

Bibliografia

• Grzegorz Hryciuk, Polacy we Lwowie 1939-1944. Życie codzienne., Warszawa 2000, Wyd. Książka i Wiedza, ISBN 83-05-13148-3;
• Jarosław Hrycak, Zbyt wiele świadectw: Ukraińcy w akcjach antyżydowskich w: Nowa Europa Wschodnia, 3/4 2009 wersja elektroniczna
• Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939- 5 II 1946, Katowice 2007, Wyd. Unia Katowice, ISBN 978-83-86250-49-3
• Eliyahu Jones, Żydzi Lwowa w czasie okupacji 1939-1945, Łódź 1999, wyd. Oficyna Bibliofilów, ISBN 8387522201