Instytut Kresowy - placówka powołana w 2006 przez samorząd warszawski zajmująca się badaniem, dokumentacją oraz popularyzacją tematyki Kresów Wschodnich RP z siedzibą w Warszawie przy ul. Jagiellońskiej 56.

Instytut powstał na krótko przed końcem kadencji Rady Warszawy w październiku 2006. Inicjatorami powołania placówki było trzech wiceburmistrzów z PiS: Marek Makuch, Maciej Maciejowski i Tomasz Zdzikot. Instytut miał za zadanie upamiętnienie i popularyzację tematyki kresowej wśród mieszkańców Warszawy. Za wzór stawiano podobną placówkę powstałą za rządów PiS – Muzeum Powstania Warszawskiego. Na początkową działalność Instytutu przeznaczono tylko 100 tys. złotych z budżetu miasta. Dyrektora placówki powołał p.o. prezydenta Warszawy Kazimierz Marcinkiewicz.

Wśród celów działania Instytutu znajdują się dokumentowanie i prowadzenie badań nad historią i kulturą Kresów Wschodnich, upowszechnianie wiedzy o dorobku polskiej kultury kresowej, a także działanie w celu ochrony kresowego dziedzictwa kulturowego na terenie Warszawy.

Zadania te Instytut realizuje organizując spotkania, odczyty i wykłady poświęcone Kresom Wschodnim. Tworzy i prezentuje programy edukacyjno-poznawcze, udostępnia i udziela pomocy innym instytucjom kultury we wdrażaniu programów realizowanych przez Instytut oraz opracowuje, publikuje i rozpowszechnia wydawnictwa z zakresu swojej działalności. Instytut wspiera i uzupełnia edukacyjne programy szkolne określone w szkolnych programach nauczania, organizuje ekspozycje stałe i wystawy czasowe w kraju i zagranicą, jak również koncerty, przedstawienia teatralne, pokazy filmowe i multimedialne.

Na czele placówki stoi dyrektor zarządzający instytucją i reprezentujący ją na zewnątrz. Obecnie jest nim Jan Tadeusz Karpiński. Przy instytucie działa Rada Programowa jako ciało opiniodawcze i doradczo-konsultacyjne oraz Rada Honorowa. Nadzór nad Instytutem sprawują organy m.st. Warszawy.

W celu realizacji swych zadań Instytut współpracuje z organizacjami kresowymi, tj. Towarzystwo Miłośników Wołynia i Polesia Zygmunta Mogiły-Lisowskiego, organizacjami polonijnymi, administracją rządową i samorządową, instytucjami oświaty oraz osobami fizycznymi.

Celem popularyzacji tematyki kresowej wśród warszawiaków Instytut organizuje wycieczki po miejscach stolicy i jej okolic związanych z ziemiami wschodnimi RP (m.in. "Powązki kresowe", "Madonny kresowe w świątyniach Warszawy", "Epitafia kresowe w kościołach Warszawy", "Kresowy marszałek w Sulejówku", "Kresowiacy na Cmentarzu Wojskowym – Powązki", "Magnateria kresowa", "Muzeum katyńskie", "Powstanie listopadowe na kresach"). Jedną z form działalności Instytutu są warsztaty kulinarne, popularyzujące kuchnię kresową.

Placówka organizuje spotkania kresowe przy kawie i herbacie dla byłych mieszkańców ziem wschodnich, wystawy (w 2007 były to m.in. "Świątynie na Polesiu, Wołyniu i Kresach Południowo-Wschodnich", "Twierdze, pałace, dwory na Polesiu, Wołyniu i Kresach południowowschodnich"), wernisaże (w 2007 wystawa prac pochodzącej z Kowieńszczyzny Ireny Zdanowicz- Dobrowolskiej), jak również mini-konferencje z udziałem gości zagranicznych (m.in. wystąpienie ambasadora USA Victora Asha poświęcone Tadeuszowi Kościuszce czy wykład Wolhi Dadziomawej na temat Stanisława Moniuszki.

Szczególną formą spotkań kresowiaków są tzw. wigilie kresowe organizowane pod koniec grudnia każdego roku. W 2008 swą obecnością zaszczycił wieczór wigilijny ks. prymas Józef Glemp.

Inicjatywa radnych i samorządowców PiS z 2006 spotkała się z krytyką pozostałych ugrupowań reprezentowanych w samorządzie Warszawy. Wysuwano głównie argumenty natury praktycznej (brak pieniędzy na finansowanie z kasy miasta kolejnej instytucji badającej przeszłość Polski) oraz ideowej (część radnych obawiała się, że Instytut będzie się koncentrował na polonocentrycznej wizji historii oraz pogorszy relacje Polski z Litwą, Ukrainą i Białorusią – tzw.poprawnośc polityczna ). Niektórzy samorządowcy zgłaszali zastrzeżenia natury politycznej – obawiano się zdominowania nowej instytucji przez osoby związane z Prawem i Sprawiedliwością. Do powstania Instytutu bardzo krytycznie podeszły czołowe media, m.in. Gazeta Wyborcza,[odpowiednik Trybuny Ludu z PRL] której „publicysta” Seweryn Blumsztajn nazwał powstałą w 2006 placówkę bękartem PiS-owskiej polityki historycznej.

Po objęciu władzy w mieście przez koalicję PO-LiD dokonano celowo, radykalnych cięć w budżecie Instytutu, które uniemożliwiły mu funkcjonowanie porównywalne choćby z Muzeum Powstania Warszawskiego. W październiku 2008 radni warszawscy podjęli uchwałę na mocy której Instytut Kresowy przestanie istnieć w kwietniu 2009, a jego zbiory zostaną przekazane Muzeum Katyńskiemu, chodziło o uciszenie Instytutu aby nie ujawniał m.in. informacji o ludobójstwie na Polakach dokonanym na wschodnich ziemiach II RP przez faszystów ukraińskich z OUN-UPA.

http://www.kresowy.pl/news.php