Bojowy Znak Spadochronowy

1 Samodzielna Brygada Spadochronowa – wielka jednostka powietrznodesantowa Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, sformowana w Wielkiej Brytanii podczas II wojny światowej. W założeniach brygada miała wziąć udział w walkach w Polsce. Ostatecznie została użyta przez aliantów w operacji "Market Garden".

1 Samodzielna Brygada Spadochronowa została powołana na wniosek płk. dypl. Stanisława Sosabowskiego.

Naczelny Wódz gen. Sikorski rozkazem z 9 października 1941 przemianował 4 Brygadę Kadrową Strzelców na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową. Jej skład wzmocniony został żołnierzami 2 Batalionu Grenadierów.

Mimo braku odpowiedniej ilości samolotów transportowych oraz sprzętu powietrzno-desantowego, a także szkół spadochronowych, Sosabowski nie poddał się. Przy realizacji planu przyświecała mu myśl "Najkrótszą drogą" do Ojczyzny. W założeniu dowódcy, jednostka ta miała być wykorzystana do wsparcia powstania powszechnego w okupowanej Polsce i jako jedyna jednostka polska nie podlegała wówczas dowództwu brytyjskiemu.

Jednostka została sformowana w Szkocji, a żołnierze sami budowali potrzebny sprzęt, na którym zdobywali odpowiednie przeszkolenie spadochronowe (np. wieże spadochronowe). W 1942 przybyło znaczne uzupełnienie osobowe z obozów jenieckich z ZSRR. Stan liczbowy w 1944 roku wzrósł do ok. 2200 żołnierzy.

Na skutek nacisków Brytyjczyków brygada weszła w skład 1 Alianckiej Armii Powietrzno-Desantowej z dniem 6 czerwca 1944 i ostatecznie została podporządkowana dowództwu brytyjskiemu. Brytyjczycy wymusili zgodę sztabu głównego PSZ na użycie brygady w operacjach w zachodniej strefie operacyjnej na kontynencie. Brygada została przeniesiona do Anglii, gdzie przeszła intensywne szkolenie na nowym sprzęcie i pierwsze ćwiczenia w skokach w sile całej brygady. Takie ćwiczenia nie były wcześniej możliwe, ponieważ alianci nie chcieli udostępnić samolotów.

W sierpniu brygada była gotowa do walki. Kiedy 1 sierpnia wybuchło powstanie warszawskie, brygada przygotowywała się do zrzutu nad Polską – ignorowano przyporządkowanie Polski w międzyalianckich uzgodnieniach do radzieckiej strefy operacyjnej, o którym rząd emigracyjny i sztab główny były poinformowane. Mimo próśb gen. Tadeusza "Bora" Komorowskiego i gen. Sosabowskiego (otrzymał awans 15 czerwca 1944) brygada nie została skierowana do kraju, ale wzięła udział w największej operacji powietrzno-desantowej II wojny światowej, noszącej kryptonim "Market-Garden". Desant Polaków odbył się w trzech rzutach, w dniach 17-24 września pod miejscowością Driel. Rzut spadochroniarzy poniósł straty, gdyż Polacy lądowali na głowach Niemców, którzy otworzyli ogień do będących jeszcze w powietrzu spadochroniarzy. W czasie kilkudniowej walki Polacy ponieśli wielkie straty, zwłaszcza podczas przeprawy przez Ren. 26 września brygada została wycofana do Anglii w celu uzupełnienia strat wynoszących 23% stanu osobowego.

Bitwa o Arnhem

Na kontynent powróciła w maju 1945, ale bez usuniętego pod naciskiem brytyjskim gen. Sosabowskiego, jako jednostka okupacyjna i pozostała tam do momentu rozwiązania w 1947.

31 maja 2006 w uznaniu zasług poczynionych dla wyzwolenia Holandii brygada otrzymała z rąk królowej Beatrix Order Willema I.

dowódcy:

• gen. bryg. Stanisław Sosabowski
• ppłk dypl. Stanisław Jachnik (od 26 XII 1944)
• mjr dypl. Marian Tonn
• płk Jan Olimpiusz Kamiński (od 29 III 1945)
• ppłk Antoni Rawicz-Szczerbo (IV 1945 - 1947)

III batalion

• dowódca - kpt. Ignacy Gazurek

Organizacja brygady

• Kwatera Główna 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej
  • dowództwo
  • sztab
  • pluton ochrony sztabu
  • 15 pluton żandarmerii
  • pluton opieki nad żołnierzami
  • pluton administracyjno-gospodarczy
  • pluton samochodowy
  • drużyna wywiadu
  • 10 Sąd Polowy
  • poczta polowa
  • powietrzny park materiałowy
• 1 spadochronowy batalion strzelców
  • kompania dowodzenia
  • 3x kompania strzelców
• 2 spadochronowy batalion strzelców
• 3 spadochronowy batalion strzelców
• powietrzny dywizjon artylerii lekkiej
  • bateria dowodzenia
  • 2x bateria dział 75 mm
  • powietrzny dywizjon artylerii p-panc
  • bateria dowodzenia
  • 4 x bateria dział 6-funtowych
  • powietrzna kompania sanitarna
  • powietrzna kompania saperów
  • powietrzny oddział łączności
  • kompania dowodzenia
  • kompania łączności
• powietrzna kompania zaopatrywania
• powietrzna kompania warsztatowa
• dwie powietrzne lekkie czołówki naprawcze
• Spadachronowy Ośrodek Zapasowy

Znaki na pojazdach:

Kwatery Głównej: , 1 batalionu: , 2 batalionu: , 3 batalionu: .

Bibliografia

• George F. Cholewczynski, Rozdarty naród. Polska brygada spadochronowa w bitwie pod Arnhem, Wydawnictwo: Andrzej Findeisen - A.M.F. Plus Group, 2006; ISBN 83-60532-00-1

http://www.arnhem1944.civ.pl/