13 Mołodeczańska Brygada AK (inaczej 13 Wileńska Brygada "Nietoperza") – polski oddział partyzancki Wileńskiego Okręgu Armii Krajowej.

10 lutego 1944 Grupa Dąb została przemianowana na 13 Brygadę Armii Krajowej. Po śmierci pchor. Andrzeja Kutznera "Małego" dowódą został por. Adam Walczak zmieniając pseudonim z "Sępa" na "Nietoperza".

W lipcu 1944 żołnierze oddziału w ramach Zgrupowania nr 3 Okręgu Wilno AK wzięli udział w Operacji Ostra Brama. W lipcu 1944 liczyła ok. 450 partyzantów

Obsada personalna

• dowódca – por. Adam Walczak "Nietoperz"
• zastępca dowódcy – ppor. Aleksander Zajkowski "Grot"
• szef sztabu – pchor. Andrzej Sochański "Pampuch"
• oficer wywiadu – por. Olgierd Kirkilło "Żorż"
• podoficer broni – sierż. Ludwik Dulniak "Ludwik"
• szef kancelarii – pchor. Antoni Orlowicz "Katabas"
• lekarz – ppor. dr Stanisław Żebrowski "Lancet"
• łącznik – Janina Willanowicz "Janka"
• łącznik – Anna Mieszkuć "Hanka"

4 lipca 1944 brygada zakończyła działanie w akcji "Burza" w rejonie Mołodeczna i Krasnego nad Uszą i przemaszerowała w rejon zakwaterowania mjr. "Jaremy" w Poholszy. Tu otrzymała rozkaz przejścia w podporządkowanie dowódcy 1 Zgrupowania mjr. "Pohoreckiego".

Na czas operacji brygada otrzymała zadanie: zająć podstawy wyjściowe do natarcia na Czarnym Trakcie, na wysokości wsi Doliny, kierunek natarcia – wzdłuż Czarnego Traktu na wieś Góry i dalej przez Markucie do Wilna; gotowość do działań – 18:00 6 lipca 1944. Rozpoczęcie natarcia miało nastąpić na sygnał dowódcy 1 Zgrupowania. W razie załamania się natarcia i rozbicia oddziałów, na rejon koncentracji wyznaczono dwór Szwajcary i wieś Doubiany. Przed brygadą w pierwszym rzucie nacierać miał 3 batalion 77 pp AK (UBK).

Zgodnie z otrzymanymi rozkazami 13 Brygada o 20:00 rozpoczęła marsz na podstawy wyjściowe do natarcia. Osiągnęła je o 22:00 przyjmując ugrupowanie kątem w tył Zwiad konny patrolował trakt w kierunku wschodnim.

Około godziny 2 w nocy dnia 7 lipca mjr. "Pohorecki" zmienił zadanie brygady. Brygada miała w rejonie wzgórza 224,8 na zachód od wsi Doliny ubezpieczyć zgrupowanie bojowe od wschodu.

W przypadku nawiązania kontaktu z regularnymi oddziałami Armii Czerwonej należało w imieniu rządu Rzeczypospolitej Polskiej powitać oddziały wkraczające na ziemie polskie i uzgodnić współdziałanie w walce z Niemcami.

Wobec zmiany zadania, nad ranem nastąpiło przegrupowanie oddziału. Pluton ckm zajął stanowiska na wzgórzu 224,8 z pasem ognia na trakt w kierunku wschodnim, na wieś Doliny i skraj lasu. 1 kompania zajęła pozycje od wzgórza do traktu. 2 kompania na północ od traktu frontem na wschód. 3 kompania na zachód od wzgórza, przygotowana do działania jako odwód na korzyść pierwszego rzutu. Zwiad został umieszczony w zagajniku za wzgórzem.

Rano, po opadnięciu mgły, brygada była bombardowana trzykrotnie przez lotnictwo niemieckie. Strat nie poniosła.

Około południa przez ugrupowanie brygady wycofywali się partyzanci nowogródzkiego III batalionu 77 pp AK Od nich dowiedziano się o załamaniu się natarcia na odcinku UBK. Z dowództwa 1 Zgrupowania nie otrzymywano żadnych rozkazów. Patrol zwiadu konnego wrócił z wiadomością, że dowództwo zgrupowania rozproszyło się po incydencie z sowiecką kolumną pancerną. Od partyzantów z 8 Brygady "Tuta" "Nietoperz" dowiedział się, że ich brygada została rozwiązana. Komendant podjął podjął decyzję o wycofaniu 13 Brygady na punkt zborny w Szwajcarach. Tam zastano obsadę szpitala polowego będącą jeszcze pod dużym wrażeniem spotkania z oddziałami niemieckimi i mjr. "Jaremę", który przejął powtórnie w podporządkowanie 13 Brygadę.

Bibliografia

• Roman Korab-Żebryk: Operacja wileńska AK. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985. ISBN 83-01-04946-4.
• Z. Boradyn, A. Chnielarz, H. Piskunowicz: Z dziejów Armii Krajowej na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie. Radom: Ośrodek Kształcenia i Doskonalenia Kadr, 1997. ISBN 8390716803.
• Jarosław Wołkonowski, Grzegorz Łukomski: Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w latach 1939-1945. Warszawa: Adiutor, 1996. ISBN 83-86100-18-4.
• Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, Marek Ney-Krwawicz w: "Mówią wieki" nr 9/1986.