20
18
19
Operacja Reinhard

Aktion Reinhard, Einsatz Reinhard, także Reinhardt (pl. Akcja Reinhard, Operacja Reinhard) – kryptonim akcji zagłady Żydów w Generalnym Gubernatorstwie i regionie białostockim, przeprowadzonej w ramach tzw. ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej (niem. Endlösung der Judenfrage).

20 stycznia 1942 podczas konferencji w Wannsee (Berlin) hitlerowskie Niemcy zrezygnowały z wyznaczania nowych odległych geograficznie terenów przeznaczonych dla Żydów i podjęły decyzję o zagładzie narodu żydowskiego. Konferencji przewodniczył Obergruppenführer SS Reinhard Heydrich – szef RSHA, zastępca protektora Rzeszy dla Czech i Moraw. Jeszcze przed konferencją przeprowadzano próby masowego zagazowywania w obozie śmierci Kulmhof (Chełmno nad Nerem). Sekretarz rządu Generalnego Gubernatorstwa Josef Bühler zaproponował, aby na miejsce zagłady wybrać Polskę ze względu na duże skupiska Żydów i oszczędności w transporcie. W chwili podjęcia decyzji Żydzi byli już odizolowani w gettach. Sztab operacji pod kierownictwem dowódcy SS i policji w dystrykcie lubelskim SS-Brigadeführera Ottona Globocnika mieścił się w Lublinie.

W ramach operacji powstały trzy SS-Sonderkommandos Einsatz Reinhard, SS-mani byli wspomagani przez oddziały ukraińskich nazistów. Te komanda SS kierowały akcją zagłady w trzech ośrodkach: w Bełżcu, w Sobiborze i w Treblince. Na lokalizację obozów wybrano tereny leśne, leżące przy granicach Generalnego Gubernatorstwa, w pobliżu torów kolejowych.

Wykorzystywano do tego celu również obozy powstałe w zamierzeniu jako koncentracyjne bądź jenieckie: (Auschwitz, Majdanek). Część ludności żydowskiej wykorzystano do pracy niewolniczej w ramach obozów pracy (zob. np. Gross-Rosen, Riese).

Metoda zabijania została opracowana na podstawie wcześniejszych niemieckich i austriackich doświadczeń eutanazji niepełnosprawnych i chorych umysłowo, jako "nieprzydatnych". Ofiary zwożono pociągami, po wyprowadzeniu kazano zdeponować kosztowności, rozebrać się, następnie kierowano do komór gazowych (pod pretekstem kąpieli i dezynfekcji), zagazowywano w ciągu 10-20 minut gazem spalinowym bądź cyklonem B. Następnie kobietom ścinano włosy, wszystkim wyrywano sztuczne - złote lub srebrne - zęby, ciała wpierw chowano, w drugim etapie palono. Popioły zakopywano, rozrzucano bądź wrzucano do rzek.

W czasie Akcji Reinhard wymordowano 1 280 000 Żydów z 4 dystryktów Generalnego Gubernatorstwa, 530 000 Żydów z dystryktu Galicja (włączony do GG 1 sierpnia 1941), 130 000 Żydów z rejonu białostockiego których przewieziono do Treblinki oraz wiele mniejszych grup z obszaru GG. Łącznie, w czasie Akcji Reinhard, na terenie Generalnego Gubernatorstwa wymordowano ok. 2 000 000 ludności żydowskiej.