Stanisław Maczek

Stanisław Maczek ur. 31 marca 1892 w Szczercu, zm. 11 grudnia 1994 w Edynburgu – generał broni Wojska Polskiego.

Urodził się pod Lwowem w rodzinie Polaków pochodzenia chorwackiego (jego kuzynem był znany chorwacki działacz narodowy w międzywojennej Jugosławii – Vladko Maček). Ukończył gimnazjum w Drohobyczu. W latach 1910–1914 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego filologię polską. W tym czasie odbył przeszkolenie wojskowe i pierwsze ćwiczenia w Związku Strzeleckim. Służbę w legionach Piłsudskiego uniemożliwiło mu powołanie do armii austriackiej.

Podczas I wojny światowej wcielony do armii austriackiej i wysłany wraz z pułkiem południowotyrolskim na front włoski. Po zawieszeniu broni 11 listopada 1918 zdezerterował i przedostał się do Krosna, gdzie już 14 listopada wstąpił do Wojska Polskiego.

Maczek dowodził batalionem krośnieńskim przeznaczonym do odsieczy oblężonego Lwowa. Po początkowych sukcesach pod Ustrzykami, Chyrowem i Felsztynem, uderzenie polskie się załamało. Przez całą zimę jednostka Maczka uczestniczyła w walkach pozycyjnych.

W kwietniu 1919 Maczek otrzymał przydział na dowódcę tzw. lotnej kompanii w 4 Dywizji Piechoty która zasłużyła się w wiosennej ofensywie w walkach o Drohobycz, Stryj, Stanisławów i Buczacz.

Po ustaniu walk polsko-ukraińskich Maczek został zweryfikowany w stopniu majora i przeniesiony do zadań sztabowych. Po rozpoczęciu wojny polsko-bolszewickiej odtworzył swój batalion szturmowy, włączony w skład dywizji jazdy gen. Juliusza Rómmla. Na jego czele walczył w obronie Lwowa przed Armią Czerwoną.

1 sierpnia 1923 uzyskał awans do stopnia podpułkownika. Początkowo służył w 26 Pułku Piechoty we Lwowie. W latach 1924-1927 kierował Ekspozyturą Nr 6 we Lwowie. Po odbyciu stażu na stanowisku zastępcy dowódcy 76 Pułku Piechoty otrzymał przydział na stanowisko dowódcy 81 Pułku Strzelców Grodzieńskich, które pełnił w latach 1929-1935. Następnie przez trzy lata pełnił funkcję dowódcy Piechoty Dywizyjnej 7 Dywizji Piechoty stacjonującej w Częstochowie. W 1938 r. Maczek otrzymał dowództwo 10 Brygady Kawalerii, pierwszej polskiej jednostki zmotoryzowanej.

W 1939 r. Maczek wraz ze swą jednostką bierze udział w walkach odwrotowych i działaniach opóźniających na rzecz Armii Kraków i Karpaty. Zadaje niemieckiemu XXIII Korpusowi Pancernemu ciężkie straty w bitwach pod Jordanowem, Wiśniczem, Łańcutem i Rzeszowem.

Od 15 września walczy po raz kolejny w obronie Lwowa, jednak już 19 września, po najeździe sowieckim na Polskę w wykonaniu rozkazu Naczelnego Wodza zmuszony jest wraz z całą jednostką przerwać walkę z Niemcami i wobec nadciągających jednostek szybkich Armii Czerwonej przekroczyć granicę polsko - węgierską na Przełęczy Tatarskiej. 15 listopada 1939, w uznaniu zasług, otrzymuje awans do stopnia generała brygady.

21 października 1939 Maczek przedostaje się do Francji. Tam otrzymuje przydział na dowódcę ośrodka wojskowego w Coёtquidan. Po agresji niemieckiej w czerwcu 1940, Maczek na czele odtworzonej 10 Brygady Kawalerii Pancernej (10éme Brigade de cavalerie blindée) wyruszył na front w Szampanii. Tam, wraz z elementami Brygady, walczył m.in. w walkach odwrotowych francuskiej 20 Dywizji Piechoty pod Champaubert-Mongivroux i wraz z elementami 59 Dywizji Piechoty w rejonie bagien Saint Gond.

Po przybyciu do Londynu, w październiku 1940, Maczek otrzymał order Virtuti Militari za męstwo w walkach we Francji oraz przydział na stanowisku dowódcy 2 Brygady Strzelców, do tego czasu dowodzonej przez gen. Rudolfa Dreszera. Brygadę Strzelców przekształcono z powrotem w 10 Brygadę Kawalerii Pancernej, a w lutym 1942 – w 1 Dywizję Pancerną.

1 sierpnia 1944 dywizja ląduje w Normandii w pobliżu Caen. W składzie 2 Korpusu Kanadyjskiego, gen. Maczek dowodzi swą dywizją w zwycięskiej bitwie pod Falaise.

W ciągłych walkach z Wehrmachtem, gen. Maczek prowadzi dywizję w kierunku Belgii i Holandii. Wyzwala m.in. Ypres, Gandawę i Passchendale. Dzięki znakomitemu manewrowi oskrzydlającemu, po ciężkich walkach Maczkowi udaje się wyzwolić Bredę bez strat wśród ludności cywilnej. 26 marca 1945, pod Łukiem Triumfalnym w Paryżu został odznaczony Komandorią Krzyża Legii Honorowej.

W 6 maja 1945 dywizja dociera do bazy Kriegsmarine w Wilhelmshaven, gdzie generał przyjął kapitulację dowództwa twierdzy, bazy Kriegsmarine, floty "Ostfrisland", dziesięciu dywizji piechoty i ośmiu pułków piechoty i artylerii. 1 czerwca 1945 został awansowany do stopnia generała dywizji.

Od września 1945 dowodził jednostkami polskimi które pozostały w Wielkiej Brytanii aż do ich demobilizacji. Stanisław Maczek pozostał na emigracji w Edynburgu w Wielkiej Brytanii. 26 września 1946 władze komunistyczne pozbawiły go obywatelstwa polskiego.

Pozbawiony świadczeń przysługujących żołnierzom alianckim, rozpoczął pracę jako barman w jednym z edynburskich hoteli. Na wniosek ponad 40 000 mieszkańców Bredy generałowi przyznano honorowe obywatelstwo Holandii. 11 listopada 1990 r. został awansowany do stopnia generała broni. W 1994 został kawalerem Orderu Orła Białego. Zmarł w wieku 102 lat. Pochowany został na cmentarzu żołnierzy polskich w Bredzie.

Znana jest też jego słynna wypowiedź "Żołnierz polski walczy o wolność wszystkich narodów. Ale umiera tylko dla Polski."