Michał Żymierski

Michał Żymierski, pseud. Rola (Żymierski-Rola), Morski, właśc. Michał Łyżwiński (ur. 4 września 1890 w Krakowie zm. 15 października 1989 w Warszawie) – wojskowy, marszałek Polski od 3 maja 1945. Komunista, agent NKWD działający na szkodę Polski.

Podczas I wojny światowej w Legionach, początkowo jako dowódca kompanii i batalionu I Brygady. Latem 1915 w stopniu majora był komendantem POW, od 1916 roku dowódcą pułków w I i II brygadzie. Od lipca 1917 roku – po kryzysie przysięgowym w stopniu podpułkownika został dowódcą 2 pułku piechoty II Brygady Legionów Polskich w Polskim Korpusie Posiłkowym. W lutym 1918 po traktacie brzeskim, był inicjatorem buntu II Brygady Legionów i przebicia się jej przez front pod Rarańczą. Po przejściu frontu został szefem sztabu II Korpusu Polskiego w Rosji w stopniu pułkownika. Po rozbrojeniu Korpusu przez Niemców po bitwie pod Kaniowem w maju 1918 służył na stanowiskach dowódczych w POW w Rosji. Był dowódcą 2 pułku piechoty w 4 dywizji piechoty generała Lucjana Żeligowskiego.

Od stycznia 1919 służył w Wojsku Polskim. W sierpniu 1919 roku w związku z wybuchem I powstania śląskiego został kierownikiem ekspozytury Naczelnego Dowództwa d/s powstania śląskiego, z zadaniem kierowania akcją powstańczą na terenie Górnego Śląska. W latach 1919-1920 uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, gdzie objął odcinek frontu nad Berezyną pod Borysowem. Był dowódcą II Brygady, a następnie 2 Dywizji Piechoty Legionów. W latach 1922-1923 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Paryżu, następnie odbył staż we francuskim Sztabie Generalnym.

W 1924 otrzymał w stopień generała brygady, mianowany został zastępcą szefa administracji armii do spraw uzbrojenia (odpowiedzialnym za finanse – zakupy sprzętu wojskowego), w Ministerstwie Spraw Wojskowych. W czasie przewrotu majowego w 1926 stanął po stronie wojsk rządowych - dowodził brygadą, po klęsce sił rządowych został aresztowany wraz z generałami Tadeuszem Rozwadowskim, Juliuszem Malczewskim i Włodzimierzem Zagórskim.

6 września 1927 został skazany na 5 lat więzienia za nadużycia finansowe przy dostawach dla armii dokonywanych przez firmę "Protekta" (maski przeciwgazowe), pozbawiony odznaczeń, zdegradowany i wydalony z zawodowej służby wojskowej, przebywał w więzieniu na warszawskim Mokotowie i w Cieszynie do 1931. Wówczas nawiązał pierwsze kontakty z komunistami.

W późniejszym okresie przebywał we Francji (do 1938), gdzie wstąpił do Komunistycznej Partii Polski. W 1932 zwerbował go do współpracy sowiecki wywiad NKWD. Żymierski dostarczał NKWD informacje na temat organizacji i wyszkolenia Wojska Polskiego, transakcji Ministerstwa Spraw Wojskowych we Francji a także werbował agentów dla wywiadu ZSRR z korpusu oficerskiego WP. W latach 1931-1938 kontakty z wywiadem ZSRR nawiązali trzej bracia Żymierskiego - Jan, Józef i Stanisław, bracia po 1945 wstąpili do Ludowego Wojska Polskiego, gdzie dosłużyli się stopnia pułkownika.

W październiku 1938 roku wrócił do Polski. W 1939 roku bezskutecznie ubiegał się o powrót do wojska. W czasie okupacji niemieckiej utrzymywał kontakty z komunistyczną grupą "Młot i Sierp". Jesienią 1939 roku wyrobił sobie fałszywe dokumenty na nazwisko Zwoliński – posługiwał się nim w czasie okupacji.

W 1940, ponownie zaoferował swoje usługi wywiadowi sowieckiemu, lecz ten skontaktował się z nim dopiero w 1942, poprzez członka siatki NKWD Józefa Małeckiego ps. "Sęk" (oficjalnie członka sztabu Gwardii Ludowej). Żymierski miał za zadanie dostarczanie informacji o polskim podziemiu niepodległościowym, próbując zostać członkiem organizacji konspiracyjnych (ZWZ, Bataliony Chłopskie, NSZ), nigdzie jednak nie udało mu się dostać z uwagi na kryminalną przeszłość. W 1940 podjął kolejną próbę przeniknięcia do struktur podziemia, kontaktując się z Komendą Główną ZWZ, jednak gen. Stefan Rowecki "Grot" oferty tej nie przyjął. W 1941 ponownie skontaktował się z jednym z przedstawicieli ZWZ (za pośrednictwem jednego z działaczy Stronnictwa Ludowego), Stefanem Korbońskim (działającym w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym przy ZWZ), który nie zgodził się na negocjacje z Żymierskim.

Od wiosny 1943 związany z PPR (był członkiem niejawnym), Gwardią Ludową, a później Armią Ludową. Od maja 1943 doradca ds. wojskowych w Sztabie Głównym GL jako generał "Józef". 1 stycznia 1944 mianowany naczelnym dowódcą Armii Ludowej pod pseudonimem "Rola". Od 21 lipca 1944 generał broni (z pominięciem stopnia generała dywizji) i Naczelny Dowódca Wojska Polskiego.

1944-1947 jako dowódca Armii Ludowej (do lipca 1944) i naczelny dowódca WP - m. in. zatwierdzał wyroki śmierci na żołnierzy AK wydawane przez Sądy Wojskowe PKWN. Był członkiem Prezydium KRN, 1944 kierownik Resortu Obrony Narodowej PKWN, 1944-1949 Minister Obrony Narodowej.

3 maja1945 nadano mu stopień marszałka Polski, przeciwko czemu zaprotestowała Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj, wydając drukiem ulotkę w której potępiła Żymierskiego jako "zdrajcę" w służbie sowieckiej, zarzucając mu brak kompetencji dowódczych oraz obwiniając za 60-procentowe straty 1 Armii Wojska Polskiego w czasie walk z Niemcami na Pomorzu.

Uczestnik konferencji poczdamskiej w składzie delegacji polskiej. Jako naczelny dowódca Wojska Polskiego i Minister Obrony Narodowej (1944-1949), przewodniczący Państwowej Komisji Bezpieczeństwa (od 1946) - w okresie stalinizmu był współodpowiedzialny za użycie wojska do pacyfikacji społeczeństwa, prześladowania żołnierzy podziemia niepodległościowego (głównie z Armii Krajowej), żołnierzy LWP wcześniej służących w AK lub Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie oraz cywilów skazywanych z powodów klasowych, etnicznych lub politycznych na kary wieloletniego więzienia lub śmierć (np. przez sądy wojskowe WSR na podstawie dekretów PKWN).

Michał Rola-Żymierski osobiście zatwierdza liczne wyroki śmierci na przedwojennych oficerów Wojska Polskiego którzy zostali osądzeni przez sądy komunistyczne (jego podpis widnieje na ok. 100 wydanych wyrokach śmierci), aprobował także zbrodnicze działania Głównego Zarządu Informacji, m. in. na jego wniosek z dnia 26 września 1947 ówczesna Rada Ministrów pozbawiła obywatelstwa grupę polskich oficerów, wśród nich gen. Stanisława Maczka.

W latach 1952-1955 ponownie znalazł się w więzieniu z powodów politycznych, w ramach czystek stalinowskich a 19 sierpnia 1955 został zwolniony i zrehabilitowany. Śledztwo zostało umorzone w kwietniu 1956. Po zwolnieniu nie odegrał już istotnej roli w wydarzeniach w kraju, zajmując od grudnia 1956 do 1967 podrzędne stanowisko wiceprezesa Narodowego Banku Polskiego. W 1981 poparł publicznie wprowadzenie stanu wojennego w Polsce. Pozostawał członkiem PZPR do 1986, jednak fakt jego członkostwa w tej partii ujawniono publicznie dopiero w 1981, kiedy na IX Nadzwyczajnym Zjeździe PZPR wszedł w skład Komitetu Centralnego. W 1974 został prezesem honorowym ZBOWiD. Zmarł w 1989 w wieku 99 lat, jego grób na warszawskich Powązkach okrył hańbą miejsce spoczynku innych Polaków.