1033
503
Adam Czerniaków
Adam Czerniaków

(ur. 30 listopada 1880 w Warszawie, zm. 23 lipca 1942 tamże) – żydowski działacz gospodarczy, oświatowy i społeczny, senator II Rzeczypospolitej, publicysta, podczas okupacji niemieckiej w Polsce prezes Judenratu w getcie warszawskim, kolaborant niemiecki w Polsce.

Dyplom inżyniera chemii uzyskał na Politechnice Warszawskiej, drugi dyplom na Wydziale Przemysłowym Politechniki w Dreźnie. Był współorganizatorem Cen­tral­ne­go Związ­ku Rze­mieś­lni­ków Żydów, a także radnym Warszawy. Przez wiele lat był radcą Gminy Żydowskiej w Warszawie. W maju 1930 zdobył mandat senatora z listy Bloku Mniejszości Narodowych w powtórzonych z powodu uznanego protestu wyborach w województwie wołyńskim, jednak z powodu rozwiązania Parlamentu 30 sierpnia 1930 nie został zaprzysiężony i nigdy nie zasiadł w Senacie.

23 września 1939 został mianowany przez prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego komisarycznym prezesem Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Warszawie, pozostał nim także po zajęciu miasta przez Niemców. 4 października 1939 stanął na czele Judenratu w getcie warszawskim, przeciwstawiał się dążeniom do zbrojnego wystąpienia w getcie.

Do 11 listopada 1940 Czerniaków mieszkał przy ulicy Wspólnej 58. W getcie zamieszkał wraz z żoną przy ulicy Elektoralnej 11, a od 13 grudnia 1941 (przyczyną kolejnej przeprowadzki było wyłączenie południowej strony Elektoralnej z getta) w Kamienicy pod Zegarem przy ulicy Chłodnej 20.

W lipcu 1942, po rozpoczęciu Einsatz Reinhardt, odmówił żądaniu kierującego akcją zagłady w Warszawie SS-Sturmbannführera Hermanna Höfle podpisania obwieszczenia o przymusowym wysiedleniu Żydów, które oznaczało wywożenie ich do obozów zagłady. 23 lipca wieczorem, w dzień po rozpoczęciu przez Niemców masowych deportacji do obozu zagłady w Treblince, popełnił samobójstwo zażywając cyjanek potasu w swoim gabinecie znajdującym się na I piętrze gmachu Gminy Żydowskiej przy ul. Grzybowskiej 26/28.

Żonaty z Felicją z domu Zwayer, z którą miał syna Jana, który był prawnikiem i ekonomistą i zmarł 18 lipca 1942 na zesłaniu w Kirgizji. Adam Czerniaków został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 10, rząd 2)

Na jego nagrobku fragmenty utworu Norwida "Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie" i z Księgi Ezechiela (XVI.6)


Bibliografia

  • Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego 6 IX 1939 – 23 VII 1942. Opracowanie i przypisy Marian Fuks, Warszawa 1983, Wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, ISBN 83-01-03042-9
  • Henryk Kroszczor : Cmentarz Żydowski w Warszawie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 12. ISBN 83-01-04304-0.
  • Jan Jagielski : Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 21. ISBN 83-90-66296-5.