Mikołaj Bołtuć

Mikołaj Bołtuć (ur. 20 grudnia 1893 w Petersburgu, zm. 22 września 1939 pod Łomiankami) – kapitan piechoty Armii Imperium Rosyjskiego i generał brygady Wojska Polskiego.

Był synem Ignacego, generała carskiego, herbu Dołęga i Anny z Łabuńskich. W Petersburgu uczęszczał do gimnazjum. W 1911 r. ukończył rosyjski korpus kadetów w Omsku, a w 1913 r. Pawłowską Szkołę Piechoty w Petersburgu. Uczestniczył w wojnie fińskiej (1917), w której został kontuzjowany w wyniku działania gazów bojowych. Podczas I wojny światowej służył w armii rosyjskiej na różnych stanowiskach podoficerskich i oficerskich. Dowodził m.in. batalionem piechoty na froncie niemieckim. W grudniu 1917 r. przeszedł do III Korpusu Polskiego, a po jego rozwiązaniu w sierpniu 1918 r. do 4 Dywizji Strzelców Polskich gen. Lucjana Żeligowskiego, operującej na południu Rosji. W jej szeregach walczył do czerwca 1919 r.

Po powrocie do Polski, wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego. Objął dowództwo kompanii, a następnie batalionu w 31 Pułku Strzelców Kaniowskich, z którym uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1919/1920 r. W lipcu 1920 r. objął dowództwo tego pułku. Wraz z nim m.in. bronił jako komendant obrony Zamościa przed sowiecką 1 Armią Konną Siemiona Budionnego. Dowodził też zdobyciem Wyszkowa przez wojska polskie opisanym przez Stefana Żeromskiego w opowiadaniu 'Na Plebanii w Wyszkowie'.

W okresie od 1 listopada 1921 r. do października 1922 r. uczestniczył w pierwszym kursie doszkalania oficerów Sztabu Generalnego w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Następnie piastował różne stanowiska sztabowe; był szefem wydziału w Biurze Ścisłej Rady Wojennej, szefem Oddziału IIIa Operacyjnego i szefem wydziału dowództwa "Wschód". Przeszkolony w Paryżu. W 1923 awansował na podpułkownika. Od 1926 r. pełnił funkcję oficera do specjalnych poruczeń w sztabie Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. W 1928 r. awansował na pułkownika i został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza, gdzie przez dwa lata dowodził brygadą. W lipcu 1930 r. został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 19 Dywizji Piechoty w Wilnie, a od października tego roku pełnił obowiązki dowódcy tej dywizji. Zwolennik apolityczności wojska, niereligijny, przeciwstawiał się dominacji legionistów, zwolennik ograniczenia wydatków reprezentacyjnych; czynniki te spowalniały jego awans. Od 1936 r. dowodził 4 Dywizją Piechoty w Toruniu. 19 marca 1938 r. został awansowany do stopnia generała brygady.

Pomnik gen. Mikołaja Bołtucia w Łomiankach

Zgodnie z planem mobilizacyjnym wyznaczony został na dowódcę Grupy Operacyjnej "Wschód" (4 Dywizja Piechoty, 16 Dywizja Piechoty, Chełmińska Brygada Obrony Narodowej i 208 Rezerwowy Pułk Piechoty) w składzie Armii "Pomorze" gen. Władysława Bortnowskiego. Początkowo jej zadaniem miała być osłona ewentualnej polskiej demonstracji siły w przypadku niemieckich prób opanowania Gdańska. W wyniku zaostrzenia się sytuacji, zadaniem GO stała się obrona południowego odcinka polskiego Pomorza, na linii Osa – jezioro Mieliwo – jezioro Sośno – jezioro Zbiczno – jezioro Bachotek – Drwęca do granicy państwa. Po wybuchu wojny, na czele GO uczestniczył w bitwie w Borach Tucholskich. Następnie wraz z pozostałymi siłami Armii "Pomorze" wycofywał się w kierunku południowo-wschodnim. 11 września dotarł wraz z powierzonymi mu siłami w rejon bitwy nad Bzurą. Uczestniczył w natarciu na lewym skrzydle wojsk polskich. Siłami 16 Dywizji Piechoty zajął Łowicz. 14 września, na skutek meldunków o nadciągających spod Warszawy niemieckich jednostkach pancernych, wydał rozkaz o wycofaniu na północny brzeg Bzury. Następnie na czele improwizowanej grupy wojska, liczącej ok. 5 tys. żołnierzy, uczestniczył w walkach obronnych, a od 17 września – odwrotowych w kierunku na Warszawę. 22 września podczas próby przebicia się do Warszawy z rejonu Palmir wywiązała się krwawa, wielogodzinna bitwa pod Łomiankami Górnymi. Natarcie polskie załamało się, a gen. M. Bołtuć zginął w walce, osobiście prowadząc żołnierzy do ataku "na bagnety". Pochowano go na Wojskowym Cmentarzu na Powązkach w Warszawie.

Był odznaczony m.in.:

• Orderem Virtuti Militari klasy V
• Orderem Polonia Restituta klasy III
• 4-krotnie Krzyżem Walecznych
• Także odznaczenia rosyjskie (cesarskie) i rumuńskie