Akcja AB, niem. Außerordentliche Befriedungsaktion – kryptonim akcji hitlerowskich Niemiec wymierzonej przeciwko polskiej inteligencji, przeprowadzonej w Generalnym Gubernatorstwie wiosną i latem 1940. Jej realizatorami byli:

• SS-Obergruppenführer Walter Krüger (SS-Obergruppenführer),
• SS-Brigadeführer Bruno Streckenbach.

Pierwsze aresztowania odbyły się pod kryptonimem Tannenberg w czasie kampanii wrześniowej. Były to największe akcje represyjne przeprowadzone przez Niemców w Polsce w pierwszych miesiącach okupacji, gdzie już w trakcie walk we wrześniu 1939 r. za Wehrmachtem szły specjalne grupy SS, które w oparciu o wcześniej przed wojną przygotowane listy proskrypcyjne potencjalnych przeciwników, obejmujące 80 tys. skazanych na eliminację Polaków, dokonywały aresztowań i egzekucji. Druga tura zwana Sonderaktion nastąpiła w listopadzie. Najdotkliwsza była wiosenna akcja AB Ausserordentliche Befriedungsaktion.

Grób Janusza Kusocińskiego – jednej z ofiar

Wśród tzw. polskiego „elementu przywódczego” przeznaczonego do likwidacji znaleźli się m.in.: powstańcy śląscy i wielkopolscy, nauczyciele, księża katoliccy i sędziowie, przedstawiciele inteligencji, działacze polityczni i społeczni oraz osoby podejrzane o związki z konspiracją niepodległościową. Dokonywano masowych aresztowań, m.in. w Warszawie, Krakowie i Lublinie. Aresztantów przesłuchiwano i więziono m.in. na Pawiaku i Montelupich oraz w więzieniach i aresztach w Radomiu, Kielcach, Nowym Sączu, Tarnowie, Wiśniczu, na zamku w Lublinie i na zamku w Rzeszowie. Aresztowanych mordowano w Palmirach, Firleju koło Lublina i Wincentynowie koło Radomia, w lasach na Bzinie i Brzasku koło Skarżyska-Kamiennej oraz w Kumowej Dolinie koło Chełma. 6 lipca 1940 r. z jasielskiego więzienia wywieziono i rozstrzelano w lesie warzyckim 87 osób, których dużą część stanowili żołnierze i oficerowie polscy, zatrzymani przy przekraczaniu "zielonej granicy" w drodze na Węgry. Od tego wydarzenia las w Warzycach stał się w regionie stałym i najczęstszym miejscem egzekucji.

Część została wysłana do obozów koncentracyjnych w Oświęcimiu-Brzezince (Auschwitz-Birkenau) i Sachsenhausen.

Uwięziono i zabito m.in. byłego marszałka sejmu Macieja Rataja, wybitnego polityka socjalistycznego Mieczysława Niedziałkowskiego, mistrza olimpijskiego w lekkoatletyce Janusza Kusocińskiego.

W nocy z 20 na 21 czerwca 1940 r. w Palmirach pod Warszawą rozstrzelani zostali wybitni przedstawiciele polskiego życia politycznego, społecznego, kulturalnego i sportowego.

Wiązanie oczu przed egzekucją Palmiry 194

Po zakończeniu akcji AB polityka eksterminacji polskiej inteligencji była kontynuowana do końca okupacji niemieckiej, m.in. w 1941 r. we Lwowie rozstrzelano polskich profesorów tamtejszego uniwersytetu i politechniki (wśród nich Tadeusza Boya-Żeleńskiego i byłego premiera Kazimierza Bartla) i w Wilnie, w Ponarach wybitnych uczonych polskich, w Grodnie, w Nowogródku (np. polskie bł. zakonnice), w Stanisławowie i wielu innych miastach. Celem eksterminacji była próba sprowadzenia narodu polskiego do stanu społeczeństwa bezkulturowego, które łatwo będzie wynarodowić i podporządkować.

Lista polskiej elity rozstrzelanej w akcji AB

• Kazimierz Bartel – premier II RP
• Tadeusz Boy-Żeleński – pisarz
• Stefan Bryła – inżynier, pionier spawalnictwa
• Stefan Kopeć – profesor Uniwersytetu Warszawskiego
• Janusz Kusociński – olimpijczyk
• Mieczysław Niedziałkowski – działacz socjalistyczny
• Maciej Rataj – marszałek sejmu
• Kazimierz Zakrzewski – profesor Uniwersytetu Warszawskiego
• Tadeusz Tański – konstruktor samochodowy